شرکت گارتنر، واقع در ایالات متحده آمریکا که تحقیقاتی در زمینه فناوری اطلاعات و مشاوره انجام می دهد، در سال 1995 «چرخه هایپ » یا چرخه هیاهو را معرفی نمود.
چرخه هایپ تصویری گرافیکی از بلوغ و کمال، پذیرش و کاربرد اجتماعی فناوری ها و برنامه ها فراهم می آورد. این چرخه، مسیری که عموما یک فناوری نوین طی می کند را به تصویر می کشد؛ از معرفی ابتدایی آن به بازار که با شور و شوق فراوان همراه است یا یک دوره سرخوردگی که ممکن است رخ دهد، تا درک نهایی ارتباط آن فناوری نوین با نقشی که در بازار می تواند ایفا کند و تبدیل شدن به جزء مفیدی از اجزا و راهکارهای گسترده تر. چرخه هایپ، مختص فناوری اطلاعات نبوده و در انواع فناوری ها کاربرد دارد و پیشرفت های معمول یک فناوری نوظهور را توصیف می نماید.
چرخه های هایپ برای ارزیابی درجه بلوغ یک فناوری نوین به کار برده می شوند. بر مبنای این ارزیابی، یک شرکت قادر است که نتیجه بگیرد که یک فناوری جدید به چه (نوع) سرمایه گذاری هایی نیاز دارد و میبایست انتظار چه نوع آورده ای را داشته باشد.
کاربرد دیگر چرخه های هایپ در قیاس فناوری های نوین مختلف است. زمانی که یک فناوری در چرخه هایپ قرار گیرد، می تواند با دیگر فناوری هایی که در چرخه قرار دارند، از جمله آنهایی که مستقیما ارتباطی با یکدیگر ندارند، مقایسه شود؛ به عنوان مثال، برای تعیین اولویت ها برای سرمایه گذاری در پروژه های گوناگون تحقیق، توسعه و پیشبرد کسب و کار.
هر چرخه هایپ پنج فاز کلیدی در عمر یک فناوری را ارائه می دهد
محرک فناوری
پیشرفت یک فناوری بالقوه شناسایی می شود. با وجود اینکه در اغلب اوقات عملا هیچ محصول قابل استفاده ای وجود ندارد و دوام تجاری نیز هنوز به اثبات نرسیده، اما توجه عموم مردم جلب می شود.
اوج انتظارات برانگیخته شده
تبلیغات زود هنگام منجر به موفقیت هایی می شوند که با شکست هایی نیز همراه است. برخلاف بسیاری از شرکت ها، تنها برخی از شرکت در این زمینه دست به اقداماتی می زنند. در این مرحله، هیاهو ایجاد شده، از نظر توجه عمومی و رسانه ای در اوج خود قرار گرفته و همه در حال صحبت درباره این فناوری هستند و در ادامه، چالش اصلی درگیر فناوری ماندن است و نه صرفا درگیر و داخل هیاهو شدن، چرا که ممکن است این فناوری واقعا در برنامه یا محصول مشخصی از شرکت کاربردی داشته باشد.
سرخوردگی
با شکست آزمایش ها و پیاده سازی ها، به طبع علاقه نیز کاهش می یابد. به این ترتیب، تولید کنندگان فناوری در مسیر سقوط و شکست قرار می گیرند. سرمایه گذاری ها تنها در صورتی ادامه خواهند یافت که محصول به نحوی بهبود یابد تا رضایت مصرف کنندگان اولیه را جلب نماید.
شیب روشنگری
مثال های بیشتری از چگونگی مفید بودن فناوری پدیدار می شوند و به شکل گسترده تری درک می شوند. نسلهای دوم و سوم محصولات ظهور می کنند. شرکت های بیشتری طرح های اولیه و آزمایشی را تامین مالی می کنند، در حالی که شرکت های محافظه کار همچنان محتاط باقی می مانند.
اکنون چالش این است که صرف این نکته که فناوری از هیاهو خارج گشته، از دست نیز نرود و همچنان کاوش برای کاربردهای احتمالی آن فناوری نوین در محصولات و خدمات (جدید) ادامه یابد.
سطح بهره وری
پذیرش توسط جریان اصلی شروع به اوج گرفتن می کند. حال، پذیرش و ارتباط گسترده با فناوری به بار می نشیند. در حالی که یک فناوری با مشخصات خوب به بلوغ می رسد، یک «اکوسیستم» در اطرافش رشد کرده که از چندین ارائه دهنده محصولات و خدمات پشتیبانی می کند.
این اکوسیستم از بازاری که محصولات و خدماتش مبتنی بر آن فناوری یا توسعه آن است نیز حمایت می کند. معیارهای ارزیابی ارائه دهندگان نیز به وضوح تعریف می شوند. هنگامی که یک فناوری بلوغ کامل خود و حمایت هزاران شرکت و میلیون ها مصرف کننده را به دست می آورد، هیاهوی آن معمولا از بین می رود. غالبا این امکان وجود دارد که نوآوری هایی حول محور این فناوری وجود داشته باشند که از چرخه هایپ خودشان پیروی کنند.
چرخه هایپ می تواند در ترکیب با منحنی پذیرش بازار یا مدل انتشار باس استفاده شود تا تکامل و پذیرش یک فناوری سنجیده شود. همچنین می توان در ترکیب با چرخه عمر محصول (منحنی ) به کار برده شود تا بلوغ برنامه فناوری را فراتر از چرخه هایپ، به عنوان «سطح بهره وری» آن توصیف کرد.
چرخه هایپ، یک بعد دیگر به این مدل ها اضافه می نماید. علاوه بر ترسیم نمودار بلوغ فناوری، چرخه های هایپ بیانگر نگرش های انسان به فناوری است و از آنجا که ثابت های این معادله، افراد هستند و نه فناوری، اکثر فناوری ها با چرخه هایپ مطابقت دارند.
چرخه های هایپ نه تنها در مدیریت فناوری بلکه در بازاریابی نیز بسیار شناخته شده اند. همه شرکت ها می خواهند از طریق ارتباط با یک نوآوری (امیدوار کننده) در یک مقطع «هایپ» شده و با هیاهو در کانون توجه های مثبت قرار گیرند. با این حال، انتقادات متعددی به این مدل وارد بوده که پایه ای ترین آنها این است که این مدل اصلا یک چرخه نیست.
منتقدان همچنین اعتقاد دارند که هیچ روش علمی معتبری برای ارزیابی بلوغ یک فناوری در دست نیست. تقریبا هر چرخه هایپی که منتشر می شود (و نه فقط به وسیله گارتنر)، در عمل دقیقا بیانگر دیدگاه رایج و متداول در مورد آن فناوری است.
Fenn, J. and Raskino, M. (2008) Mastering the Hype Cycle: How to Choose the
Right Innovation at the Right Time. Cambridge MA: Harvard Business School Press
Gartner, Inc.: www.gartner.com/technology/research/methodologies/hype-cycle.jsp