سیاست پولی و نقش آن در تعادل بازار

دولت‌ها چه موقع از سیاست پولی استفاده می‌کنند؟

پادکست سیاست پولی و نقش آن در تعادل بازار

در اقتصادهای باز دنیا که اکثر فعالیت‌ها توسط بخش خصوصی صورت گرفته و به اصطلاح «دست نامرئی» در اقتصاد، تعادل را در بازار به ارمغان می‌آورد یا اقتصادهای بسته‌تر که دست دولت و دخالت آن در ساختار ریز و درشت آن مشهود است؛ بعضی اوقات تعادل بازار به هم خورده و پیامدهایی را به دنبال دارد.

دولت‌ها در این مواقع دست به کار شده و با کمک ابزارهایی که در اختیار دارند تلاش می‌کنند تا تأثیرات منفی این پیامدها را خنثی و یا به‌نوعی جبران کنند. یکی از ابزارهای مهم دولت‌ها در این راستا سیاست پولی است که بسته به شرایط و در کنار سیاست‌های مالی و یا به‌صورت مستقل به کار گرفته می‌شود.

سیاست پولی چیست؟

سیاست پولی (Monetary Policy) بر مبنای رابطه بین نرخ بهره در اقتصاد کشور -یعنی قیمتی که بر اساس آن می‌شود پول را قرض گرفت- و کل عرضه‌ی پول تعریف می‌شود. سیاست پولی از ابزارهای متنوعی جهت کنترل یک یا هر دوی این موارد استفاده می‌کند تا بر مواردی مثل رشد اقتصادی، تورم، نرخ ارز و بیکاری تأثیر بگذارد. در شرایطی که در یک کشور انحصار نشر پول وجود داشته باشد و یا اینکه بانک‌های ناشر پول به‌طور نظام‌مندی متصل به بانک مرکزی فعالیت کنند، مقامات پولی توانایی تغییر در عرضه پول و بنابراین نرخ بهره را به‌منظور دستیابی به اهداف سیاست پولی دارا هستند.

سیاست‌های پولی چگونه اعمال می‌شوند؟

سیاست‌های پولی مدیریت نرخ بهره و نیز کل عرضه پول در گردش را هدف قرار می‌دهند. ازآنجایی‌که این دو مورد در حوزه اختیارات بانک مرکزی قرار دارد، سیاست‌های پولی توسط این بانک اعمال می‌شوند. به‌عنوان‌مثال در زمان رکود که نیاز است سرمایه‌گذاری افزایش یابد، بانک مرکزی با کاهش نرخ بهره، هزینه قرض گرفتن پول و سرمایه را کاهش داده تا درنهایت هزینه‌های تولید کاهش و در نتیجه آن فعالیت‌های اقتصادی رونق گیرد.

همچنین اگر اقتصاد کشور در وضعیت رونق باشد و حجم پول در گردش، تورم را تحریک کند؛ بانک مرکزی به‌منظور جلوگیری از افزایش تورم، عرضه کل پول را کاهش می‌دهد. برای این کار لازم است تا شرایط اعطای تسهیلات را دشوارتر کند و هزینه وام‌دهی را برای بانک‌ها بالا برد که این کار نیز با تغییر نرخ سپرده قانونی، تنزیل مجدد و … دست‌یافتنی است.

انواع سیاست‌های پولی

سیاست‌های پولی عموماً با در نظر داشتن نوسانات اقتصادی دو نوع تدبیر را پیش‌بینی کرده‌اند که به سیاست پولی انبساطی و سیاست پولی انقباضی شهرت یافته‌اند. سیاست‌های پولی انبساطی به زبان ساده از کانال افزایش عرضه پول اهداف تعیین شده (افزایش فعالیت‌های اقتصادی در زمان رکود و به‌تبع آن افزایش سرمایه‌گذاری، تولید و … ) را دنبال می‌کند. سیاست‌های پولی انقباضی نیز عکس حالت فوق است که تلاش می‌کند تا کل عرضه پول را کاهش داده و نقدینگی را کنترل کند