بازاریابی چیست و چه مفهومی دارد؟
بازاریابی اصطلاحی است که حتماً به گوش شما خورده است. دیدن بازاریاب‌های حضوری و تلفنی معمولاً تصور اولیه‌ای از بازاریابی در ذهن‌ها ایجاد می‌کند. البته این تصور، مفهوم علمی و دقیق بازاریابی نیست. بازاریابی به‌کاربردن ابزار و استراتژی‌های مختلف برای متقاعدکردن مشتری به خرید محصول مدنظر گفته می‌شود. این ابزار از نویسندگی تا تجزیه آمار و تسلط به الگوریتم شبکه‌های اجتماعی را شامل می‌شود. تبلیغات تلویزیونی، بیلبوردها و آگهی‌ها همه نوعی از بازاریابی هستند. در واقع برای این که بدانیم بازاریابی چیست، باید مفهوم آن را درک کنیم. تعریف‌های بسیاری برای بازاریابی مطرح شده است که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. هم چنین در مورد تاریخچه بازاریابی و مراحل و ویژگی‌های آن اطلاع کسب می‌کنیم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
بازاریابی چیست؟
تاریخچه بازاریابی چیست؟
قطعاً بازاریابی از همان ابتدا به شکل نوین امروزی نبوده است! در ابتدای زندگی انسان، مردم از مبادله‌ی کالا به کالا یا آن‌طور که امروزه رایج است از تهاتر استفاده می‌کردند. جالب است بدانید امروزه نیز تهاتر سی درصد از تجارت‌هایی دنیا را تشکیل می‌دهد و دولت‌های زیادی به آن اقدام می‌کنند. اما اولین‌بار زمانی که بشر به فروش محصول خود فکر کرد، حتماً به این هم اندیشیده که باید آن را چطور، کجا و به چه کسی بفروشد؟ بسیاری اولین مردم را لیدیایی‌ها می‌دانند که هفت قرن قبل از میلاد با استفاده از سکه‌های طلا و نقره، به فروش محصول به‌جای معامله‌ی کالا به کالا پرداختند و این مرحله را شروع بازاریابی می‌دانند. هرچند ممکن است این ایده کاملاً درست نباشد، زیرا دست‌بندها و حلقه‌هایی کشف شده که مردم پنج هزار سال قبل از آن‌ها به‌عنوان پول استفاده می‌کردند!
اما در یک دسته‌بندی مدرن‌تر، بازاریابی به دو قسمت قبل و بعد از ظهور و فراگیرشدن اینترنت تقسیم می‌شود. قبل از اینترنت، فروشنده‌ها از ابزارهایی برای بهبود فروششان استفاده می‌کردند. برای مثال متوجه می‌شدند اگر بسته‌بندی فروششان رنگ‌های خاصی داشته باشد، فروش بیشتر می‌شود. سال 1894 اولین بیلبورد تبلیغاتی به دنیا آمد و بعد از آن تبلیغات رادیویی و تلویزیونی کم‌کم شروع شدند. اواخر دهه هفتاد بازاریابی‌های تلفنی شروع شد. صاحبان کسب‌وکار از افرادی برای نشستن پشت تلفن، زنگ‌زدن به مشتری و متقاعدکردن آن‌ها برای خرید استفاده می‌کردند.
در سال 1995 موتور جست‌وجوی Altavista پا به عرصه‌ی وجود گذاشت. گرچه به‌زودی توسط گوگل شکست خورد، اما اولین موتور جست‌وجوی عمومی بود. با فراگیرتر شدن جست‌وجو، واژه‌ی سئو به وجود آمد و از سال 2000 به بعد اصطلاحاتی نظیر PPC ، ADWORDS، بازاریابی ورودی و … پا به عرصه وجود گذاشتند. فیس‌بوک، توییتر و لینکدین تأسیس شدند و خرید از آمازون بین مردم رواج یافت. رقابت زیادی در زمینه‌ی فروش در فضای مجازی به وجود آمد و به‌تبع آن نقش و اهمیت بازاریابی بیشتر و بیشتر شد. تا جایی که امروزه تمام کسب‌وکارها چه کوچک و چه بزرگ، به تیم بازاریابی و تحقیقات احتیاج دارند تا بتوانند در فضای پررقابت فروش کالا به موفقیت برسند.
تعاریف مختلف بازاریابی چیست؟
بازاریابی تعریف‌های گوناگونی دارد که هرکدام از آن‌ها توسط بزرگان این عرصه بیان شده‌اند. برای آشنایی بیشتر با مفهوم بازاریابی شما را با چند مورد از این تعاریف آشنا می‌کنیم. برخی از این تعاریف از دید بزرگان ایرانی و برخی دیگر از دید بزرگان غیرایرانی بیان شده‌اند.
تعریف انجمن علمی بازاریابی
انجمن علمی بازاریابی (The Chartered Institute of Marketing) به‌عنوان یک مرجع بین‌المللی تعریف زیر را برای مفهوم بازاریابی ارائه کرده است: بازاریابی مدیریت یک فرایند به‌منظور سودآوری است. این فرایندها شامل فرایند شناخت و پیش‌بینی نیازهای مشتریان و تلاش برای کسب رضایت آن‌ها است.
تعریف بازاریابی از دیدگاه کاتلر
دکتر فیلیپ کاتلر معروف‌ترین شخصیت در دنیای بازاریابی است. با تألیف بیش از 30 کتاب در حوزه بازاریابی، او را به‌عنوان پدر علم بازاریابی مدرن می‌شناسند. معتبرترین مرجع بازاریابی در جهان کتاب اصول بازاریابی کاتلر است. در این کتاب پاسخ به سؤال بازاریابی چیست را به‌صورت زیر ذکر شده است.
سود کسب‌کردن از راه به‌وجودآوردن یک ارزش برای پاسخ به یکی از نیازها را بازاریابی می‌گویند. راه ایجادکردن این ارزش از راه مطالعه و یافتن نیاز و پاسخ و ارائه راه‌حل به آن است.
بازاریابی از نگاه دکتر روستا
دکتر احمد روستا عضو هیئت‌علمی دانشگاه پزشکی است. در ایران ایشان را پدر مارکتینگ نوین ایران می‌گویند. ایشان سه رکن اصلی برای بازاریابی متصور هستند. این سه رکن شامل شناخت کامل از نیازهای مشتری، به‌دست‌آوردن سهمی از بازار و حفظ آن سهم است.
اصطلاحات مختلف بازاریابی
تعریف لوینسون از بازاریابی
لوینسون را معمولاً با کتاب معروفش یعنی گوریلا مارکتینگ می‌شناسند. این کتاب یک منبع مهم در بازاریابی پارتیزانی است و در دانشگاه‌های مهمی تدریس می‌شود. لوینسون بازاریابی را به شکل زیر تعریف می‌کند: بازاریابی شامل هر ارتباطی است که با افراد بیرون از کسب‌وکار برقرار می‌شود. در واقع بازاریابی هنری است که ذهن مردم را در مورد چیزی عوض می‌کند. با بازاریابی سود شما در نتیجه‌ی فروش محصولات بیشتر می‌شود. مارکتینگ فرصتی برای همکاری با بقیه و ایجاد ارتباط است.
بازاریابی چیست و مراحل اصلی آن کدام است؟
بعدازاین که با دانستن تعاریف مختلف بازاریابی تصوری از آن پیدا کردید، خوب است مراحل اصلی آن را هم بدانید. در واقع مارکتینگ چهار مرحله دارد. مرحله‌ی اول ایده‌پردازی است. ایده‌پردازی در مورد محصول یا هر چیزی است که قصد فروش آن را دارید. این که چه خدماتی همراه محصول ارائه می‌شود و انواع آن، بسته‌بندی آن و پشتیبانی آن چطور است؟ مرحله‌ی دوم تحقیق و آزمایش نام دارد. قبل از عمومی‌کردن ایده‌ای که در مرحله‌ی قبل به ذهن شما رسیده است، باید به تحقیق و آزمایش در مورد بازاریابی بپردازید. این تحقیق و بررسی از این که علاقه‌ی بازار هدف شما چیست و ویژگی‌های محصول باید چه باشد شروع می‌شود و به دستیابی به قیمت مناسب برای کالا می‌رسد. این که تخفیف شما چطور و چقدر است و آیا امکان فروش کالا به شکل قسطی را دارید یا خیر در این مرحله تعیین می‌شود. مرحله‌ی سوم تبلیغات است. در تبلیغات شما با استفاده از اطلاعاتی که کسب کردید به ایجاد کمپین‌های تبلیغاتی اقدام می‌کنید. این کمپین‌ها می‌توانند گستره بزرگی داشته باشند. از کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا بیلبوردهای شهر و حتی تبلیغات رادیو و تلویزیون. انتخاب نحوه تبلیغ به عهده شما و باتوجه‌به شرایط کسب‌وکار شماست. هم چنین باید معیارهایی شناسایی شوند تا بتوان میزان موفقیت کمپین را با آن‌ها اندازه‌گیری کرد. مرحله‌ی چهارم فروش نام دارد. در این مرحله کانال‌های فروش خود را تعیین می‌کنید و مشخص می‌کنید می‌خواهید محصول خود را چطور و کجا بفروشید. آیا قصد فروش اینترنتی را دارید یا حضوری و یا ترکیبی از هر دو؟ آیا مکان فروش شما دسترسی لازم به بازار هدفتان را فراهم می‌کند؟
مطلب بالا که به مفهوم آمیخته بازاریابی که با اصطلاح 4P هم شناخته می‌شود، از مفاهیم مهم دنیای بازاریابی است. دلیل این نام‌گذاری آن است که نام 4 رکن این مفهوم در زبان انگلیسی با P شروع می‌شود. این چهار P عبارت‌اند از : PRODUCT، PRICE، PROMOTION و PLACE. هرکدام از این مفاهیم و این که در مرحله‌ی آن‌ها چه اتفاقی می‌افتد را در بند بالا توضیح دادیم.
مراحل بازاریابی
انواع مارکتینگ چیست و کدام یک رایج‌تر است؟
دسته‌بندی‌های زیادی را می‌توان برای بازاریابی متصور شد که هرکدام تعریف خاص خود را دارند. بازاریابی می‌تواند بر اساس اصولی که در هر مدل از آن به کار می‌رود طبقه‌بندی شود. برای مثال بازاریابی اجتماعی که اصل مهم در آن خدمت‌رسانی به اجتماع است و نه کسب سود بیشتر. بازاریابی سبز نوع دیگری از بازاریابی است که در آن به محصولاتی که به محیط‌زیست آسیب نمی‌زنند ترویج می‌شوند. بازاریابی عصبی که در آن فعالیت‌های مغز انسان در مواجهه با یک پدیده رصد می‌شوند تا تمایل یا عدم تمایل واقعی او به پدیده مشخص شود نیز یک نوع دیگر از بازاریابی است.
یک دسته‌بندی برای بازاریابی، بازاریابی آنلاین و آفلاین است. بازاریابی آفلاین قدمت فراوانی دارد و هنوز هم در سراسر زندگی ما، هنگام رانندگی یا تماشای تلویزیون حضور دارد. بازاریابی آنلاین با گسترش اینترنت و حضور بیشتر مردم در این فضا به وجود آمده است. در ادامه توضیح مختصری در مورد این دو نحوه بازاریابی به شما خواهیم داد.
بازاریابی آفلاین چیست؟
این شیوه از بازاریابی روش‌های زیادی دارد. برای مثال وقتی رانندگی می‌کنید و یک تبلیغ روی یک بیلبورد بزرگ در شهر می‌بینید، نوعی بازاریابی آفلاین پیش روی شماست. تبلیغات تلویزیونی، آگهی در روزنامه و مجله، اسپانسرینگ در رویدادهای ورزشی و اجتماعی یا اقتصادی و سیاسی، تراکت تبلیغاتی و بازاریابی دهان‌به‌دهان از انواع روش‌ها در بازاریابی آفلاین هستند. ممکن است بازاریابی دهان به دهان اصطلاح جدیدی برای شما باشد. در این نوع بازاریابی، مشتری شما از محصولتان برای دیگران تعریف می‌کند. میتوانید برای مشتریانی که شما را به دیگران معرفی می‌کنند مزایایی از جمله تخفیف قائل شوید.
بازاریابی آنلاین یا دیجیتال مارکتینگ چیست؟
دیجیتال مارکتینگ امروزه نقل بسیاری از محافل بازاریابی است. مزایای دیجیتال مارکتینگ از قبیل پوشش مخاطب بیشتر با هزینه‌ی کمتر و ایجاد اثر بیشتر در مخاطب، باعث از رونق افتادن تعداد زیادی از روش‌های آفلاین شده است. در ادامه چند روش که در بازاریابی آنلاین از آن‌ها استفاده می‌شود را به شما معرفی می‌کنیم.
دیجیتال مارکتینگ
- بازاریابی محتوایی: در این روش شما در قالب تولید محتوای مفید به‌اشتراک‌گذاری اطلاعاتی که مخاطب نیاز دارد، کسب‌وکار خود را تبلیغ می‌کنید. این موضوع هم برای مشتری و هم برای فروشنده سودمند است؛ زیرا هر دو ارزش‌افزوده کسب می‌کنند.
- بازاریابی شبکه اجتماعی: حضور در شبکه‌های اجتماعی مختلف به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها تبدیل شده است. در این روش شما با حضور در شبکه اجتماعی و آگاهی به الگوریتم‌های آن، صفحه خود را قوی کرده و با ارائه اطلاعات یا محصول موردنیاز مخاطبانتان به سود بیشتر و فروش می‌رسید.
- سئو یا بهینه‌سازی موتور جست‌وجو: در این روش شما با تولید محتوای مفید و دیگر رفتارهای موردپسند الگوریتم‌ها، مخاطبان بازار هدف خود را به خود جلب می‌کنید. مخاطب در موتور جست‌وجو به دنبال موضوعی می‌گردد و شما میتوانید اولین گزینه برای حل‌کردن دغدغه او باشید.
- اینفلوئنسر مارکتینگ: اینفلوئنسرها افراد تأثیرگذاری هستند که هرکدام در حوزه خاصی بر افراد خاصی مؤثر هستند. اینفلوئنسر مارکتینگ بهره‌گیری از شهرت این افراد برای تأثیرگذاری روی افرادی است که به آن‌ها علاقه و اعتماد دارند.
- بازاریابی مشارکتی: احتمالاً افراد زیادی را دیده‌اید که به‌صورت همکاری در فروش، محصولی را می‌فروشند. در این نحوه بازاریابی بخشی از سود متعلق به شما و بخشی متعلق به همکار است. در حقیقت بازاریابی رابطه‌ای یا بازاریابی مشارکتی باتکیه‌بر پرداخت پورسانت به همکار استوار است.
جمع‌بندی تعریف بازاریابی و مارکتینگ
بازاریابی در واقع جلب‌توجه مخاطبی که در بازار هدف شما قرار دارد، به‌منظور فروش محصول به او و کسب سود بیشتر است. برای رسیدن به این هدف میتوانید از انواع بازاریابی استفاده کنید. یادگیری علم بازاریابی یک گام مهم در جهت رسیدن به سود بیشتر است. مفاهیم بازاریابی و ترفندهای زیادی هستند که با یادگیری آن‌ها میتوانید به طور دقیق و علمی مراحل رسیدن به سود را بپیمایید. بازاریابی تعاریف مختلفی دارد که برخی از معروف‌ترین آن‌ها را در این مقاله بیان کردیم. علاوه بر این، بازاریابی انواع مختلفی دارد که میتوانید باتوجه‌به نوع کسب‌وکاری که دارید و ابزارهایی که پیش رویتان است، از یک یا چند نوع آن استفاده کنید. درک مفهوم بازاریابی و انواع آن به‌طورکلی برای هر صاحب کسب‌وکار ضروری است، اما لازم نیست آن را حتماً خودتان به کار بگیرید. شرکت‌ها، افراد و تیم‌های زیادی هستند که امروزه خدمات خوب و مناسبی در زمینه بازاریابی ارائه می‌دهند و به شما کمک می‌کنند به هدف کسب‌وکار خود برسید. اگر شما نیز تجربه‌ای در زمینه‌ی بازاریابی دارید که احساس می‌کنید جالب یا مفید است، آن را با ما به اشتراک بگذارید.
