منابع انسانی و مدیریت آن، موضوعی است که عموماً در سازمان‌های بزرگ یا حتی متوسط از اهمیت زیادی برخوردار است. کارشناس یا مدیر منابع انسانی، می‌کوشد تا با جذب افراد توانا و واجد شرایط، سازمان را در مسیر رشد و موفقیت هدایت کند.
این افراد هر مسئولیتی که مربوط به جذب و مدیریت کارمند می‌شود را بر عهده دارند و بر کلیه امور مصاحبه، بررسی سوابق کاری، رزومه‌ها و … نظارت می‌کنند.
اگر چه احتمالاً شما هم این نقش را فقط در سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ مشاهده کرده‌اید. اما لازم به ذکر است، هر شغلی که نیازمند به بیش از یک کارمند باشد، به یک مدیر منابع انسانی نیاز خواهد داشت. حتی اگر این وظیفه بر عهده‌ی یک نقش واحد نباشد.
در این مقاله قصد داریم شما را به طور کامل با مفهوم منابع انسانی آشنا کنیم و به بررسی وظایف و شغل‌های مرتبط با این رشته بپردازیم.
اگر می‌خواهید اطلاعات خوبی را در مورد این رشته و مشاغل آن به دست بیاورید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
منابع انسانی چیست؟
منابع انسانی یا Human Resource به فرد یا افرادی گفته می‌شود که درون یک شرکت کار می‌کنند و فعالیت آنها باعث شکل‌گیری و رونق شرکت می‌شود.
فرقی ندارد که سازمان شما دارای یک کارمند باشد یا کارگران زیادی در آن مشغول به کار باشند. هرچه که هست، به عنوان نیروی کار و منابع انسانی شما شناخته می‌شوند.
این واژه نخستین بار در سال 1893 توسط جان کامنز، اقتصاددان فعال و پیشرو معرفی شد. منابع انسانی در ابتدا بسیار ساده تعریف می‌شد، اما از قرن نوزدهم به بعد کم‌کم معنا و شرح وظایف آن کامل‌تر شد.
مفهوم کلی و تعریف مدیریت منابع انسانی
طبق توضیحات بخش قبل، متوجه شدید که تمام افراد فعال در یک سازمان، به عنوان منابع انسانی شناخته می‌شوند. این افراد با حضور خود در شرکت، وظایفی را بر عهده می‌گیرند و سازمان نیز در قبال این وظایف، تعهداتی دارد.
کارکنان یک سازمان، سرمایه هستند و باید در محیطی سالم از نظر جسمی و روانی فعالیت کنند. این شرایط، انگیزه آنها را برای کار مثبت بیشتر می‌کند و باعث افزایش بهره‌وری آنها خواهد شد.
در کنار این موارد، طبیعتاً هر فرد توانایی‌های مختلفی دارد و می‌تواند در جایگاهی مناسب، عملکرد بهتری از خود نشان دهد. به همین دلیل، مفهومی با عنوان مدیریت منابع انسانی (Human Resource Management) شکل گرفت تا بر کلیه فرایندهای درون سازمانی مرتبط با کارکنان، نظارت داشته باشد.
مدیران منابع انسانی با طراحی سیستم و ساختار مناسب با سازمان، به روند فعالیت‌ها، جایگاه‌های شغلی، ارتباط بین کارمندان و مدیران بالادست و سایر موارد این‌چنینی نظارت می‌کنند.
این افراد سعی می‌کنند تا با ازل و نصب افراد، توجه به مزایای کارکنان و ایجاد ارتباطات قوی، فضایی مناسب و عادلانه را برای کار به وجود بیاورند و فعالیت افراد را در مسیر اهداف سازمان تنظیم کنند.
یک مدیر یا کارشناس منابع انسانی، چه وظایفی دارد؟
قاعدتاً یک مدیر منابع انسانی مانند هر شغل دیگری، وظایفی را بر عهده دارد. در این بخش مهم‌ترین وظایف کارشناس منابع انسانی در یک سازمان یا شرکت را معرفی می‌کنیم.
1.جذب نیرو و استخدام کارجو
همان طور که پیش‌تر هم به این موضوع اشاره کردیم، مهم‌ترین وظیفه‌ی این شغل، جذب نیروی کار و استخدام کارجو است. شاید این مسئله در نگاه اول بسیار ساده و پیش پا افتاده باشد، اما با اندکی تمرکز، متوجه خواهید شد که شرایط آن‌قدرها هم ساده نیست.
یک کارشناس منابع انسانی با بررسی جایگاه یا موقعیت‌های خالی شرکت و در میان گذاشتن آن با مدیر، کار خود را آغاز می‌کند. سپس با چیدن استراتژی مناسب برای نوع و شیوه‌ی استخدام، دست به کار می‌شود.
این مدیران وظیفه دارند تا به طور دقیق، تمامی فرایند پذیرش اولیه، مصاحبه، بررسی سوابق کاری و رزومه، سوء پیشینه و توانایی‌های مراجعه‌کنندگان را بررسی کنند.
این کار نیاز به داشتن حساسیت و دقت زیادی است. زیرا انتخاب درست باعث پیشرفت سازمان و رسیدن به هدف خواهد شد. اما انتخاب نادرست می‌تواند هزینه‌های شرکت را افزایش دهد و رسیدن به نتیجه را با اختلال روبه‌رو کند.
2. ارتقای مهارت و پیشرفت کارمندان
وظیفه‌ی این مدیران با استخدام نیرو به پایان نمی‌رسد، بلکه تازه آغاز می‌شود. اگر کارمندان یک شرکت دائماً با مطالب روز (موضوعاتی که مرتبط با کار باشد) آشنا نشوند، پیشرفتی نیز نخواهند کرد.
مهارت آنها با گسترش کار در طول زمان، کاهش می‌یابد و در نتیجه، موفقیت سازمان نیز کم‌رنگ‌تر و کندتر اتفاق می‌افتد. یک کارشناس باید با در نظر گرفتن استعدادها و موقعیت‌های شغلی کارمندان، آموزش‌هایی را برای رشد آنها در نظر بگیرد.
این آموزش‌ها باعث می‌شوند تا بهره‌وری فرد در سازمان افزایش یابد و نتایجی بهتر را رقم بزند. در کنار این موضوع، کارمندان نیز با مشاهده پیشرفت و تأثیرگذاری خود، انگیزه‌ی بیشتری برای ماندن در سازمان و ارتقا جایگاه شغلی پیدا می‌کنند.
تنظیم یا یافتن آموزش‌های ضمن خدمت، طرح‌های آموزش تکمیلی و آموزش‌های فردی، بخشی از وظایف کارشناسان منابع انسانی در این بخش است.
3. نظارت بر رفتار شرکت با کارمند
یکی دیگر از وظایف بسیار مهم این کارشناسان، مدیریت مزایا و نظارت بر رفتار شرکت است. بیمه‌های مختلف (بیمه تکمیلی یا عمر)، ساعات کاری مناسب، بن‌های خرید ورزشی و حتی گردشگری، می‌تواند انگیزه کارکنان یک شرکت را چندین برابر کند.
این موارد حتی در جذب کارمندان آینده‌ی یک شرکت هم تأثیرگذار هستند و می‌توانند یک دلیل خوب برای مراجعه افراد شایسته‌تر باشند.
درست است که در نظر گرفتن بسیاری از این مزایا بر عهده مدیران اصلی سازمان خواهد بود، اما مدیریت اینکه کدام مزایا باید در چه بازه‌ی زمانی و تا چه اندازه به کارمندان ارائه شود، تنها از عهده یک کارشناس منابع انسانی بر می‌آید.
به‌جز این موارد، این مدیران باید بر رفتار شرکت نیز نظارت داشته باشند تا از هر گونه فعالیت و تصمیمی که مغایر با قانون و شان کارمند است، جلوگیری کنند.
شغل منابع انسانی
4. مدیریت و رسیدگی به مشکلات و نقص‌ها
یک محیط کاری، دارای بخش‌های متعددی است که می‌تواند تاثیرات مختلفی را بر روی کارمندان یا حتی کارگران بگذارد.
به‌عنوان‌مثال، اگر یک سازمان در حوزه تولیدات سازه‌های فلزی فعالیت می‌کند، باید شرایط و استانداردهای کاری؛ مانند کلاه جوشکاری مناسب، تهویه خوب، ساعت کاری و استراحت بهینه شده و … را برای کارگران خود فراهم کند.
در کنار این موارد، تحقیر دائم کارگران یا فراهم کردن محیط تنش‌زا برای آنان نیز می‌تواند بر تضعیف روحیه و کاهش عملکرد آنان، تأثیر بگذارد.
وظیفه‌ی یک کارشناس این است که تمام ضوابط قانونی و استاندارد را در محیط کار اجرا و گوشزد کند تا از هر گونه مشکل احتمالی پیشگیری شود.
در کنار مسئولیت‌های شرکت، کارکنان نیز طبق قرارداد خود وظایفی را بر عهده دارند که باید در قبال آنها پاسخگو باشند. سرپیچی از این وظایف یا حتی اشکال و نقص در انجام آنها، می‌تواند شرکت را با مشکلاتی مواجه کند.
در این موقعیت نیز مدیر منابع انسانی باید با نظارت‌های دقیق خود، از پیچیده شدن مشکل و پروسه رسیدگی قانونی آن، جلوگیری کند.
5. ایجاد محیط کاری خوب و ارتباطات قوی
طبیعی است که در هر سازمان، مشکلات یا نقص‌هایی وجود داشته باشد. در بسیاری از موارد این نقص‌ها باعث نارضایتی کارکنان می‌شوند و کار کردن را برای آنها دشوار می‌کنند.
یک مدیر منابع انسانی می‌تواند با ایجاد فضایی مناسب و صمیمی، کاری کند تا کارمندان بتوانند به راحتی مشکلات خود را با او در میان بگذارند.
کارشناس باید این مشکلات و نارضایتی‌ها را به صورت دوستانه با مدیران در میان بگذارد تا آنها هم از این موضوعات اطلاع پیدا کنند.
ایجاد قوانین عادلانه برای ارتباط بین مدیران و کارمندان و همچنین گزارش اتفاقات و مشکلات، دو مزیت بزرگ را به دنبال دارد.
اول اینکه باعث می‌شود، مدیران ارزش بیشتری برای کارکنان خود قائل شوند و ارتباط خوبی بین آنها و کارمندان شکل بگیرد.
و دوم اینکه، کارکنان با مشاهده عدالت و ارتباطات و رفتار خوب، محیط کاری بسیار پرنشاط‌تر و محترمانه‌تری را خواهند داشت.
شغل منابع انسانی چیست و چه جزئیاتی دارد؟
شغل منابع انسانی و ورود به آن، جزئیات متنوعی دارد و نیازمند مهارت‌های گوناگونی است. در ادامه با جنبه‌های مختلف این شغل آشنا خواهید شد.
برای ورود به این شغل، باید در چه رشته‌ای تحصیل کرد؟
در دانشگاه رشته‌ای با عنوان مدیریت منابع انسانی وجود دارد که در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شود. برای تحصیل تخصصی در این رشته، ابتدا در مقطع کارشناسی باید یکی از رشته‌های مدیریت بازرگانی، اقتصاد، مدیریت دولتی و … را انتخاب کنید.
در تمام رشته‌های معرفی شده، واحدهای تخصصی با عنوان مدیریت منابع انسانی، وجود دارد و اگر فرد بتواند به خوبی مهارت‌های خود را در همین مقطع رشد دهد، قادر به کار کردن در این رشته با مدرک کارشناسی خواهد بود.
اما اگر قصد دارید به صورت علمی و حرفه‌ای با این رشته آشنا شوید و در موقعیت‌های شغلی مهم‌تری حضور داشته باشید، باید در مقطع کارشناسی ارشد، یکی از رشته‌های مدیریت منابع انسانی، MBA و مدیریت بازرگانی را بخوانید.
لازم به ذکر است که در برخی از دانشگاه‌های معتبر ایران و حتی بین‌المللی، دوره‌های آزادی با همین عنوان برگزار می‌شود. این دوره‌ها دارای مدارک معتبر هستند و مدرسان معروف در آنها تدریس می‌کنند. برای ورود به بسیاری از این دوره‌ها، نیاز به مدرک کارشناسی خواهید داشت.
محیط کار این شغل چگونه است؟
محل کار مدیران منابع انسانی، سازمان‌ها و شرکت‌ها است و معمولاً یک محیط بسته و اتاق شخصی خواهد بود. این افراد ساعات زیادی را پشت میز خود می‌نشینند و به بررسی سوابق و داده‌ها می‌پردازند.
ارتباطات آنها در درون شرکت نامحدود است و می‌توانند با تمامی کارمندان و مدیران رده بالا، به صورت خصوصی یا حتی گروهی، گفت‌وگو داشته باشند.
مهارت‌های لازم برای شغل منابع انسانی چیست؟
شغل منابع انسانی مدیریت همه امور کارکنان است که وجه‌های مختلفی دارد. برخی از این امور مرتبط به خود فرد و برخی دیگر، مربوط به عملکرد او در سازمان می‌شود. یک مدیر یا کارشناس موفق باید 4 مهارت مختلف را داشته باشد.
منابع انسانی
این 4 مهارت عبارت‌اند از:
- مهارت‌های ارتباطی: بخش بزرگی از شغل این افراد، مربوط به ارتباط داشتن با کارکنان و مدیران است. به همین دلیل، کارشناسان منابع انسانی باید از مهارت کافی در سخنوری، گفت‌وگو، همدردی، زبان بدن و … برخوردار باشند.
- مهارت‌های نوشتاری: نوشتن شرایط و قوانین شغلی، نامه‌های اداری، نامه‌های درون سازمانی و … بخشی از وظایف مدیر منابع انسانی است. این افراد باید از توانایی خوبی در نوشتن برخوردار باشند تا بتوانند وظیفه‌ی خود را به نحو احسنت انجام دهند.
- مهارت‌های فنی: امروزه بخش عظیمی از کارهای اداری، به وسیله کامپیوتر و ماشین آلات اداری انجام می‌شود. تایپ، بایگانی، پرینت، ارائه و پرزنت برنامه‌ها و سایر موارد این‌چنینی، تنها بخشی از کارهایی هستند که به وسیله کامپیوتر انجام می‌شوند. این افراد باید به خوبی با کامپیوتر و نرم‌افزارهای عمومی آن آشنا باشند و مهارت کافی برای کار کردن با آنها را به دست بیاورند. در کنار این موارد، اگر شرکت شما در یک حوزه‌ی خاص فعالیت می‌کند، شاید نیاز باشد که با یک سری از نرم‌افزارهای تخصصی نیز آشنا باشید.
- مهارت‌های رهبری و سازمانی: مهم‌ترین نقش این مدیران، استخدام و جذب نیرو برای جایگاه‌های شغلی است. کارشناسان منابع انسانی باید به خوبی بتوانند از پس طراحی سیستم و ساختار سازمانی بربیایند و افراد مناسبی را از نظر تعداد و مهارت، در جایگاه‌های مختلف، قرار دهند. در کنار این موضوع، نظارت بر عملکرد کارکنان و هدایت کردن تیم به سمت هدف نیز جزو وظایف بسیار مهم این مدیران است که باید بتواند با مهارت‌های خود، به خوبی از پس این فرایندها بربیایند.
سخن پایانی
ما در این مقاله سعی کردیم شما را به طور کامل با مفهوم و شغل منابع انسانی آشنا کنیم و به بررسی جزئیات آن بپردازیم.
بدیهی است که وجود مدیر منابع انسانی در هر سازمان، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند کمک شایانی به پیشبرد اهداف شرکت کند. اما به خاطر داشته باشید که این مهارت‌های یک مدیر است که باعث موفقیت خواهد شد و نه صرفاً حضور او.
بسیاری از افراد معتقد هستند که حتی با وجود یک کارشناس منابع انسانی نیز ممکن است شرکت با چالش‌های زیادی مواجه شود.
به همین دلیل، تنها نتایج به دست آمده از حضور یک کارشناس و میزان رشد کارمندان و محیط کاری در زمان حضور این فرد، مشخص‌کننده توانایی و اهمیت مدیر منابع انسانی خواهد بود.
امروزه دیدگاه‌های مدیریتی، نسبت به کارگران و محیط کار، تفاوت‌های بسیار زیادی با گذشته دارد. این کارشناسان منابع انسانی هستند که به بهترین شکل، قادر به رعایت ضوابط استاندارد و عادلانه در درون سازمان خواهند بود.
