شرکت‌ها معمولاً با انواع ریسک‌های تجاری مواجه می‌شوند که اگر مدیریت ریسک در کسب و کار به‌درستی صورت نپذیرد، می‌توانند بر توانایی کسبوکار در دست‌یابی به اهداف، اختلال ایجاد کنند.
ریسک‌های کسبوکار بسیار متنوع هستند و از ریسک‌های مالی و اعتباری تا ریسک‌های انطباق و امنیت سایبری را شامل می‌شوند که اگر مدیران برای مدیریت ریسک در کسب و کار اقدامی نکنند، همه‌ی این‌ها می‌توانند به طور جدی بر برنامه‌های استراتژیک شرکت تأثیر بگذارند.
مدیریت ریسک در کسب و کار تا چه میزانی لازم است؟
صاحبان کسبوکار موفق معمولاً نمی‌توانند به‌طور منطقی روی هر ریسکی توجه لازم را به‌خرج دهند. زیرا تلاش برای اجتناب از همه‌ی خطرات به هر قیمتی، می‌تواند مانع رشد یک کسب و کار شود.
به‌عبارتی مقدار معینی از ریسک محاسبه‌شده برای یک کسب و کار لازم است تا از فرصت‌هایی استفاده کند که به آن امکان می‌دهد در بازار نسبت به سایرین متمایز شود، از رقبا پیشی بگیرد، مشتریان را به دست آورد و سود کسب کند.
آنچه که بسیار مهم است این است که صاحبان کسب و کار از خطرات معمولی که می‌تواند روند فعالیت آنها را متزلزل کند، آگاه باشند. به این ترتیب، مدیران می‌توانند استراتژی خود را برای جلوگیری و به حداقل رساندن تأثیر آنها در صورت وقوع، طرح‌ریزی نمایند. در ادامه به بررسی انواع ریسک در کسب و کار می‌پردازیم.
انواع ریسک در کسب و کار
انواع مختلفی از ریسک در کسب و کار وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
ریسک مالی
شرکت‌ها باید جریان نقدی کافی برای پرداخت سود وام‌ها و سایر تعهدات مربوط به بدهی را به‌موقع ایجاد کنند. ریسک مالی به جریان پول در کسب و کار و احتمال زیان مالی ناگهانی اشاره دارد. یک شرکت اگر پول نقد کافی برای مدیریت صحیح پرداخت بدهی خود نداشته باشد و از طرفی نتواند وام‌ها را پرداخت نماید، ممکن است در معرض خطر مالی قرار گیرد.
کسب‌وکارهایی که سطوح نسبتاً بالاتری از تأمین مالی بدهی را دارند، در معرض ریسک مالی بالاتری قرار می‌گیرند زیرا وام‌دهندگان اغلب شانس بیشتری در انجام ندادن تعهدات پرداختی و ورشکستگی برای آنها در نظر می‌گیرند.
انواع ریسک مالی
انواع ریسک مالی شامل موارد زیر می‌شوند:
ریسک اعتباری
زمانی که یک کسب و کار به مشتریان اعتبار می‌دهد، این احتمال وجود دارد که آن مشتریان در پرداخت دچار مشکل شوند و در نتیجه‌ی آن توان پرداخت را نداشته باشند. همین امر را باعث کاهش درآمد شرکت می‌شود.
از طرفی زمانی که یک وام دهنده، اعتبار تجاری برای خرید را اعطا می‌کند، یک کسب و کار با ریسک اعتباری مواجه می‌شود. به‌عبارتی اگر شرکت پول کافی برای بازپرداخت وام‌ها را نداشته باشد، مشکل ایجاد می‌شود. به همین دلیل است که مدیریت ریسک در کسب و کار می‌تواند نجات‌دهنده باشد.
ریسک ارزی
ریسک ارزی که به آن ریسک نرخ مبادله نیز گفته می‌شود، می‌تواند از تغییر قیمت یک ارز نسبت به ارز دیگر ایجاد شود.
به‌عنوان مثال، اگر یک شرکت آمریکایی بپذیرد که محصولات خود را به یک شرکت آلمانی به مبلغ مشخصی یورو بفروشد، اما ارزش یورو به‌طور ناگهانی در زمان تحویل و پرداخت افزایش یابد، کسب و کار آمریکایی ضرر می‌کند زیرا دلار‌های بیشتری را برای خرید یورو صرف خواهد کرد. به‌همین دلیل بررسی ریسک ارزی در مدیریت ریسک در کسب و کار می‌تواند بسیار با اهمیت باشد.
ریسک نقدینگی
یک کسب و کار زمانی با ریسک نقدینگی مواجه می‌شود که نتواند دارایی‌های خود را به وجه نقد تبدیل کند. این نوع ریسک تجاری اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت به‌طور ناگهانی به مقدار قابل توجهی پول نقد برای انجام تعهدات بابت بدهی کوتاه مدت خود نیاز دارد. در این گونه موارد است که به‌عنوان مثال یک شرکت تولیدی ممکن است نسبت به فروش ماشین‌های قدیمی به‌منظور افزایش نقدینگی اقدام کند اما اگر مدیریت ریسک در کسب و کار در نظر گرفته نشود، در صورتی که هیچ خریداری برای ماشین‌ها نباشید، تکلیف چه خواهد شد؟
ایده‌هایی برای مدیریت ریسک مالی و کاهش خطرات کسب و کار
تا به اینجا متوجه شدیم که مدیریت ریسک در کسب و کار تا چه اندازه می‌تواند مهم باشد. در ادامه راه‌کار‌هایی برای مدیریت ریسک مالی را بیان می‌کنیم:
- بهتر است که هدف شما این باشد که با بودجه‌ی محدود و حداقل بدهی کار کنید و تا جایی که ممکن است برای حفظ یک جریان نقدی ثابت، پول پس‌انداز کنید.
- هنگام جستجوی وام، به دنبال وام‌هایی باشید که کمترین نرخ بهره را دارند.
- به نوسانات نرخ ارز توجه کنید.
- پرداخت منظم بدهی را سر لوحه‌ی کار خود قرار دهید.
- اگر یک کسب و کار برای کسب درآمد خود فقط به یک یا تعداد انگشت‌شماری مشتری متکی باشد، در صورتی که آن یک یا چند نفر از خدمات شرکت استفاده نکنند، ریسک مالی می‌تواند قابل توجه باشد. به همین منظور سعی کنید پایگاه مشتریان خود را گسترش دهید تا از دست دادن یک مشتری به سود نهایی شما آسیب نرساند.
ریسک قانونی
اگر یک کسب و کار قوانین دولتی یا استانداردهای نظارتی را نقض کند، با مخاطرات قانونی مواجه خواهد شد. برای مثال، اگر یک کسب و کار از قوانین زیست محیطی (مانند رعایت استانداردهای آلودگی و دفع زباله‌های خطرناک) پیروی نکند، ممکن است با مخاطرات قانونی مواجه شود.
در بخش خدمات مالی، قوانینی برای حمایت از مصرف‌کنندگان وضع شده است، بنابراین بانک‌ها موظف هستند تا از انواع مقررات وام‌دهی و افشای مالی پیروی کنند. کسب و کار‌ها ممکن است با عدم تعهد در قراردادها با تامین‌کنندگان و سایر شرکا، خود را در معرض خطرات قانونی قرار دهند که همین امر می‌تواند منجر به شکایت قضایی شود.
همچنین از نظر قانونی کارفرمایان مسئول فراهم کردن شرایط کار ایمن و سالم برای کارکنان خود هستند و صنایع مختلف ممکن است نیاز به رعایت انواع الزامات ایمنی داشته باشند.
شرکت‌هایی که قوانین و استانداردهای نظارتی را زیر پا می‌گذارند، مشمول مجازات‌های مختلفی از جمله جریمه نقدی، مجازات حبس و … می‌شوند. به همین دلیل مدیریت ریسک در کسب و کار می‌تواند بسیار ضروری باشد.
ایده‌هایی برای مدیریت ریسک قانونی و کاهش خطرات کسب و کار
اگرچه مدیریت ریسک در کسب و کار به‌نظر سخت و پیچیده می‌نماید ولی می‌تواند یک قایق در حال غرق شدن را به ساحل آرامش بکشاند. در ادامه پیشنهاد‌هایی را مطرح خواهیم کرد که به‌واسطه‌ی آنها میتوانید ریسک قانونی را مدیریت کنید:
- حتماً متخصصان حقوقی و کارشناسان منابع انسانی را به‌عنوان عضو همیشگی کسب و کار خود در نظر بگیرید زیرا از قوانین مربوطه آگاه هستند و می‌توانند از شرکت در برابر دعاوی حقوقی یا سایر اختلافاتی که ممکن است بین شرکت و کارکنان، مشتریان، تامین‌کنندگان و سایر شرکا به‌وجود آید، دفاع کنند.
- روی فناوری‌هایی سرمایه‌گذاری کنید که اطمینان از انطباق کسب و کار شما با مقررات خاص را افزایش دهند. به عنوان مثال میتوانید از نرم افزار‌هایی استفاده کنید که میزان پرداخت حقوق به ازای میزان ساعت فعالیت در روز را به‌درستی تضمین کند.
ریسک امنیت سایبری
از آنجایی که امروزه اکثر کسبوکارها از کانال‌های آنلاین و تلفن همراه برای فروش، پرداخت‌های الکترونیک، جمع‌آوری و ذخیره داده‌های مشتریان استفاده می‌کنند، فرصت‌های بیشتری برای هک ایجاد و منجر به خطرات امنیتی برای شرکت‌ها و سهامداران آنها می‌شود.
هم کارمندان و هم مشتریان از کسب و کار‌ها انتظار دارند که از اطلاعات شخصی و مالی آنها محافظت کنند، اما علیرغم تلاش‌های مداوم برای ایمن نگه داشتن این اطلاعات، این امکان وجود دارد که شرکت‌ها با سرقت هویت و کلاه‌برداری در پرداخت مواجه شوند.
هنگامی که این حوادث اتفاق می‌افتد منجر به کاهش اعتماد مصرف کننده و سایرین به کسب و کار می‌شود. نقض‌های امنیتی نه تنها اعتبار یک شرکت را تهدید می‌کند، بلکه گاهی ممکن است شرکت از نظر مالی مسئول پرداخت خسارات نیز شود. به همین دلیل است که مدیریت ریسک در کسب و کار بسیار اهمیت دارد.
ایده‌هایی برای مدیریت ریسک امنیتی و کاهش خطرات کسب و کار
از جمله مواردی که می‌توان برای کاهش ریسک امنیتی پیشنهاد داد عبارت است از:
- بودجه‌ی لازم برای خرید ابزارهای کشف تقلب و بررسی راه‌حل های امنیتی نرم افزار را در اولویت قرار دهید.
- به کارمندان آموزش دهید که چگونه می‌توانند در ایمن نگه داشتن داده های شرکت، نقش داشته باشند. (دستورالعمل‌هایی مانند کلیک نکردن روی پیوندهای مشکوک در ایمیل‌ها یا عدم اشتراک‌گذاری داده‌های حساس بدون رمزگذاری اولیه از اصول اولیه‌ی آموزش است).
ریسک عملیاتی
زمانی یک کسب و کار دارای ریسک عملیاتی در نظر گرفته می‌شود که فعالیت‌های روزانه‌ی آن، تهدیدی بر کاهش سود باشد. خطرات عملیاتی می‌تواند ناشی از اشتباهات کارکنان (مانند اشتباه در بیان قیمت و دریافت وجه از مشتریان) باشد. علاوه بر این، بلایای طبیعی مانند گردباد، طوفان یا سیل ممکن است به ساختمان‌ها یا سایر دارایی‌های فیزیکی کسب و کار آسیب برساند و عملکرد روزانه‌ی آن را مختل کند.
البته یکی از بارزترین نمونه‌های تأثیرات منفی بر عملیات تولید و زنجیره تأمین شرکت‌ها، همه‌گیری ویروس کرونا است. در یک نظرسنجی در آوریل 2022 که توسط اداره‌ی سرشماری ایالات متحده انجام شد، تقریباً 65 درصد از پاسخ دهندگان گزارش دادند که این بیماری همه‌گیر، تأثیر منفی متوسط تا بسیار زیادی بر کسب و کار آنها داشته است. به همین منظور است که مدیریت ریسک در کسب و کار بسیار مهم است.
ایده‌هایی برای مدیریت ریسک عملیاتی و کاهش خطرات کسب و کار
از جمله پیشنهاداتی که می‌توانیم برای مدیریت ریسک عملیاتی ارائه دهیم عبارتند از:
- به‌منظور به حداقل رساندن اشتباهات داخلی، آموزش به کارکنان را در اولویت قرار دهید.
- استراتژی‌های اضطراری برای محافظت در برابر رویدادهای خارجی که ممکن است بر روند کسب و کار تأثیر بگذارند را تهیه کنید. به‌عنوان مثال، رستورانی که تحت تأثیر یک بلای طبیعی قرار گرفته است ممکن است بتواند با رستوران یا کافی شاپ محلی دیگری به‌منظور استفاده از آشپزخانه و فروش اقلام مورد نیاز خود شریک شود.
ریسک اعتبار
ریسک اعتبار می‌تواند شامل شکایت علیه یک شرکت، فراخوان ایمنی محصول و تبلیغات منفی باشد. شرکت‌هایی که به‌نحوی با این موضوع رو‌به‌رو می‌شوند، ممکن است درآمدشان را بلافاصله از دست بدهند، زیرا مشتریان ترجیح می‌دهند که سری به رقبا بزنند. کسبوکارها ممکن است پسامد‌های بیشتری را (از جمله از دست دادن کارمندان، تامین کنندگان و سایر شرکا) را نیز تجربه کنند. به همین منظور مدیریت ریسک در کسب و کار بسیار ضروری است.
ایده‌هایی برای مدیریت ریسک اعتبار و کاهش خطرات کسب و کار
از جمله مواردی که باید به آن دقت کنید عبارتند از:
- به آنچه مشتریان و کارمندان در مورد شرکت چه به صورت آنلاین و آفلاین می‌گویند، توجه کنید.
- نه تنها به ارائه‌ی محصول یا خدمات با کیفیت متعهد شوید، بلکه باید اطمینان حاصل کنید که کارمندان برای ارائه‌ی خدمات عالی به مشتریان و حل و فصل شکایات آنها، بازپرداخت وجه و در صورت لزوم عذرخواهی، آموزش دیده‌اند.
اصول مدیریت ریسک در کسب و کار
ایجاد یک برنامه مدیریت ریسک در کسب و کار حرفه‌ایف به محافظت از منابع، شهرت و کارکنان شرکت کمک می‌کند. علاوه بر این، هر سازمانی ریسک را به گونه‌ای متفاوت با یکدیگر تعریف می‌کند و سیستم مدیریت ریسک در کسب و کار خود را دارد.
پروژه‌ها در هر اندازه‌ای نیاز به مدیریت ریسک دارند. در ادامه اصول کلیدی مدیریت ریسک را بررسی می‌کنیم که وقتی به دنبال یکپارچه‌سازی برنامه‌ی مدیریت ریسک در پروژه خود هستید، میتوانید از آنها استفاده کنید.
اطمینان از شناسایی به‌موقع خطرات
این موضوع احتمالاً مهمترین اصل مدیریت ریسک است. با تکمیل ارزیابی ریسک خود قبل از شروع پروژه، مطمئن شوید که از بازی جلوتر هستید. علت خطر احتمالی را شناسایی و اقدامات پیشگیرانه را در صورت وقوع آن طراحی کنید. پس از شناسایی و منبع خطرات، ریسک باید اندازه‌گیری شود.
همسو بودن برنامه مدیریت ریسک در کسب و کار با اهداف سازمانی
اطمینان حاصل کنید که برنامه مدیریت ریسک در کسب و کار با اهداف و مقاصد کلی سازمان مرتبط است. در نظر بگیرید که اگر خطری که شما مد نظر دارید، در نهایت رخ دهد، چه تأثیری بر سازمان از نظر مالی و اعتبار خواهد داشت؟
به یاد داشته باشید که هر سازمانی نتایج و اولویت های مورد نظر متفاوتی خواهد داشت و این موارد باید در برنامه‌ی مدیریت ریسک در کسب و کار ادغام شوند. استراتژی ریسک باید با اهداف و فرهنگ کلی سازمان سازگار باشد.
مدیریت ریسک در چارچوب
هنگام در نظر گرفتن ریسک پروژه، زمینه‌ی کاری بسیار مهم است، زیرا هر سازمان سطوح تحمل متفاوتی در برابر ریسک دارد. عوامل مختلفی (سیاسی، فناوری، حقوقی، اجتماعی و غیره) بر سازمان‌ها و صنایع تأثیر متفاوتی خواهند داشت. به عنوان مثال، یک کسب و کار ممکن است در برابر ریسک‌های مالی آسیب‌پذیر باشد، در حالی که سازمان دیگری ممکن است نیاز داشته باشد که در برابر ریسک‌های قانونی بیشتر متمرکز باشد.
مشارکت ذینفعان و کارشناسان
هنگامی که برای ریسک برنامه‌ریزی می‌کنید، مهم است که از تخصص کسانی که در پروژه درگیر خواهند شد (به‌عنوان مثال اعضای تیم، پیمانکاران و …) و همچنین کارشناسانی که می توانند برای برنامه‌ریزی ریسک به شما مشاوره ارائه دهند، استفاده کنید.
ذینفعان باید در طول فرآیند مدیریت ریسک، در فرآیند تصمیم گیری مشارکت داشته باشند. زیرا با استفاده از نظرات ذینفعان ریسک‌های بالقوه‌ای را که ممکن است در نظر نگرفته باشید را شناسایی کرده و بینش‌های جدیدی به‌دست می‌آورید.
اطمینان از مشخص بودن مسئولیت‌ها و نقش‌ها
در حالی که طرح مدیریت ریسک در کسب و کار ممکن است متعلق به یک فرد مانند مدیر پروژه باشد، اما باید کاملاً شفاف مطرح شود. به‌عبارتی همه باید نقشی را که در کاهش ریسک ایفا می‌کنند، بدانند و مسئولیت‌ها باید در طول فرآیند مدیریت ریسک روشن و فراگیر باشد.
در این راستا اجازه دهید تا صداهای مختلف شنیده شود و افراد را به طرح سؤالات و بحث، تشویق کنید. هر چه در این امر، تعداد افراد بیشتری شرکت کنند، ریسک بیشتری را می‌توان به صورت خلاقانه و موثر، مدیریت کرد. هر یک از اعضای تیم باید پویا، انعطاف‌پذیر و پاسخ‌گو باشد و باید قدرت مقابله با ریسک را در سطح خود داشته باشد.
پایه‌گذاری یک چرخه‌ی بررسی ریسک
هنگامی‌که ریسک‌ها را شناسایی و یک برنامه یا استراتژی مدیریت ریسک تهیه کردید، مهم است در طی هر مرحله از فرآیند، تمامی ریسک ها را ارزیابی و در صورت نیاز هرگونه مداخله یا اقدام پیشگیرانه را اجرا کنید.
شما میتوانید با ارائه‌ی گزارش ریسک و اطلاع‌رسانی به‌موقع هرگونه تغییر، همه را در جریان پروژه قرار دهید. با گزارش‌دهی در طول پروژه، میتوانید مشکلاتی را که پیش از به ثمر رسیدن آنها پیش می‌آید، برطرف کنید.
تلاش برای هر روز بهتر شدن
پس از تکمیل یک پروژه، بررسی کنید که برنامه‌ی مدیریت ریسک در کسب و کار شما چگونه پیش رفت و آیا جایی برای بهبود وجود داشت یا خیر؟ سعی کنید هر روز بیاموزید و برای بهتر شدن استراتژی خود تلاش کنید.
کلام آخر:
صاحبان کسب و کار‌ها با ریسک‌های مختلفی از جمله مالی، قانونی، امنیت سایبری، عملیاتی و اعتبار رو‌به‌رو هستند. هیچ شرکتی نمی‌تواند از همه‌ی ریسک‌ها اجتناب کند، اما می‌تواند اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام دهد.
