وجود دو مرکز اداری بزرگ و گسترده ی شرکت IBM در Armonk، معنای حقیقی قدمت و موفقیت دراز مدت را تداعی مینماید. در این مراکز، از کارتهای پانچ تا نوارهای مغناطیسی، دیسک درایوها و تراشههای حافظه – تمامی تجهیزات ذخیره سازی اطلاعات تولید شده توسط شرکت IBM از زمان پیدایش ماشین حسابهای مدرن تاکنون بصورت نمایشگاه یا در قالب تصاویر، در معرض دید عموم قرار گرفته است. سایر ابزارهای قدیمی محاسباتی را میتوان در ساختمان واقع در نزدیکی شمال New York City مشاهده نمود. در مجاورت اتاق هیئت مدیره یک ماشین حساب قدیمی در ابعاد یک میز تحریر بزرگ به چشم میخورد که دارای شاسیهای فراوانی است. همچنین بازدیدکنندگان از دیدن یک مشت سیم درهم گره خورده ی متصل به یک صفحه فلزی حیرت زده میشوند. این دستگاه در حقیقت شکلی از یک نرم افزار اولیه به نام “کنترل پنل ” (control panel) میباشد.
هیچ یک از شرکتهای فناوری اطلاعات (IT) تاکنون قادر به جمع آوری چنین کلکسیون افتخارآمیزی نبوده و یا حتی ادّعای به نمایش گذاشتن محصولات مشابه آن را نیز نداشته اند. در حقیقت، تاریخچه علم کامپیوتر و محاسبات بدون نام IBM معنا و مفهومی ندارد، تاجائیکه این شرکت در 16ام ژوئن امسال، 100 سالگی خود را جشن گرفت. با این حال، گرچه افراد بسیاری Big Blue را همانند محصولات قدیمی آن، یک شرکت کهنه و سنتی قرن بیستمی میشمارند، این شرکت همچنان بعنوان یکی از رهبران پیشرو در صنعت IT به کار خود ادامه میدهد. بطوریکه سرمایه بازار این شرکت با Microsoft یعنی رقیب دیرینه آن، تقریباً برابری میکند.
رمز بقا و طول عمر شرکت IBM چیست؟
جشن صد سالگی این شرکت در حقیقت مراسمی بود که با هدف انعکاس و معرفی بسیاری از محصولات دیجیتال IBM برگزار گردید. با این حال، هنوز یک سوال بی پاسخ باقی میماند: چرا شرکت IBM با گذشت مدت زمانی طولانی توانسته است در صنعتی که بیش از سایر صنایع با نوآوریها و تحولات گوناگون مواجه بوده، همچنان غالب و پیروز میدان باقی بماند؟ این امر مورد علاقه بسیاری از افراد، علی الخصوص ثبت کنندگان تاریخچه کسب و کار میباشد. در حالیکه شرکت IBM با موفقیت کامل، وارد دومین قرن حیات خود گردید، غولهای جوان تر IT مانند Cisco Systems، Intel، Microsoft و Nokia همچنان با تغییرات بازار دست و پنجه نرم میکنند که این معضل، آنان را در معرض خطر عدم سازگاری با شرایط جدید قرار داده است.
در پاسخ به این سؤال که چرا قرار گرفتن در ردههای بالای موفقیت برای شرکتهای IT امری دشوار محسوب میشود، بایستی صنعت کامپیوتر را بعنوان تجارتی در نظر گرفت که هر چند وقت یکبار “platform” (سیستم کامپیوتری یا نرم افزار خاص) دیجیتال کوچک یا بزرگ جدیدی توسط یکی از شرکتهای IT در این صنعت ابداع شده و به بازار عرضه میگردد. سپس این سیستم یا نرم افزار جدید خود بعنوان پایه و اساس ایجاد سایر کاربردها یا خدمات نرم افزاری، مورد استفاده شرکتهای دیگر قرار میگیرد. از این رو، تقریباً پس از گذشت هر دهه، یک زمینه جدید با کارایی بیشتر، علم کامپیوتر را به سطوح بالاتر ارتقا میدهد. بعنوان مثال، نخست کامپیوترهای بزرگ پردازنده مرکزی (mainframes) پدید آمدند. سپس نوبت به سیستمهای “توزیع یافته” از قبیل: کامپیوترهای کوچک (مینی کامپیوترها)، کامپیوترهای شخصی (PCs) و سرورها رسید و امروزه با پدیدههایی نظیر “ابرهای (Clouds) محاسباتی” و ابزار موبایل مواجه هستیم.
یکی از اساتید کسب و کار در مؤسسه فناوری ماساچوست چنین توضیح میدهد که تغییر از یک platform (سیستم/نرم افزار کامپیوتری) به platform دیگر زمینه را برای به چالش کشیدن تمامی دلایل بقای یک شرکت از جمله: مهارتهای فنی، برند و چگونگی کسب درآمد فراهم میسازد. از این رو، شرکتهای بزرگ اغلب تلاش میکنند تا در عوض جستجو و غلبه بر قلمروهای جدید، از قلمرو کنونی خود محافظت نمایند. بعنوان نمونه، شرکت Microsoft طی این سال ها، از سیستم عامل Windows خود به شدت حمایت نموده است. البته تنها تعداد انگشت شماری از شرکتها توانسته اند (حتی یکبار) تغییر و تحول در platform خود را با موفقیت پشت سر بگذارند، درحالیکه IBM به تنهایی توانسته است سه بار با این نوع بحران مقابله نموده که دو بحران اول آن، در زمان حیات Big Blue به وقوع پیوست.
تاریخچه رسمی شرکت IBM حاکی از آن است که سن حقیقی این شرکت 125 سال میباشد. در سال 1886، آمارشناسی به نام Herman Hollerith، کسب و کاری را در زمینه اجاره دستگاههای جدول بندی که خود قبلاً برای طرح سرشماری امریکا اختراع کرده بود، راه اندازی نمود. در آن زمان راهنمایان قطارها سوراخهایی را بر روی بلیطهای مسافران پانچ میکردند تا از این طریق با تشخیص صفات و ویژگیهای آنان (مانند قد بلند بودن یا جنسیت)، از بروز تقلب و کلاهبرداری جلوگیری نمایند. در همین راستا، Herman Hollerith کارت پانچ (punch card) را اختراع نمود که شامل دادههای مربوط به یک شخص و نیز وسیله الکتریکی لازم برای خواندن آن بود. این فناوری پس از بکارگیری در شرکت ثبت جدول بندی محاسباتی (CTR) در سال 1911 و ادغام شرکت Hollerith با سه شرکت دیگر، بعنوان هسته مرکزی تجارت IBM محسوب گردید.